صنایع دستی بعنوان قدیمی ترین حرفه و صنعت کشور وکاربردی ترین هنر سرزمین مان از گذشته های دور تا به امروز جایگاه رفیعی در فرهنگ و اقتصاد جامعه ما داشته است، حاصل بررسی های انجام شده که توسط شخصیت‌هایی چون: رمان گریشمن ،هانری رنه المانی،اریک اشمید، هرتسفلد و غیره. در مناطق مختلف کشورمان انجام گرفته است، نهایتا گنجینه ای از اطلاعات باارزش صنایع دستی را پیش روی ما قرار داده که نمایانگر ذوق سرشار،اخلاص،ایمان و هنر مردمان سرزمینی است،که از هزاران سال پیش تا به امروز سهم شایسته ای در فرهنگ و هنر جامعه جهانی و توسعه و تکوین آن داشته اند.
صنایع دستی ایران به دلیل آنکه تبلور عینی فرهنگ اصیل، بومی، مردمی و معنوی کشور است،همواره معرف خصوصیات بارز و شاخص هنر و تمدن ایران بوده و بدلیل آنکه در کنار کار کشاورزی و دامداری برای قشر کثیری از افراد ایجاد شغل جنبی و حتی در شهرها ایجاد شغل مولد و اصلی کرده است از نظر اقتصاد و صنعت و بویژه اشتغال و درآمد و دیگر شاخص‌های اقتصادی نظیر تولید ناخالص ملی،درآمدملی و درآمد سرانه نیز حائز اهمیت شایانی بوده و هست.
این «هنر-صنعت»اصیل و ارزنده مهمترین و عمده ترین منبع تامین درآمد ارزی غیر نفتی است ،لذا از دیدگاه تأمین بخشی از نیازهای ارزی و افزون بر آن از نگاه جلب و جذب گردشگر نیز شایسته ودر خور توجه خاص است.
با توجه به آنچه گفته شد، و اینکه در برنامه های توسعه اقتصادی واجتماعی،توجه به اشتغال ،برنامه- ریزی آموزشی با جهت گیری اشتغال ،تولید و توسعه صنایع درآمدی جدید ،تأمین و تعمیق درآمدهای ارزی رفع موانع بیکاری از مهمترین برنامه ها بوده و صنایع دستی بعنوان صنعتی مستقل و بومی می تواند نقش ارزنده وتعیین کننده ای دراین رهگذر داشته باشد وضمناً به عنوان تولیدی فرهنگی بیشترین سهم را در معرفی فرهنگ اصیل ایران اسلامی ایفا کند.
صنایع دستی با تمام ویژگی‌های فرهنگی هنری،اقتصادی،اجتماعی خاص خود چون دیگر صنایع کوچک در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش به سزایی دارد بدیهی است که چنانچه تاریخ صنایع گوناگون را بررسی کنیم ریشه یابی آنها صنایع دستی است و می تواند بستر مناسبی جهت رشد فرهنگ صنعتی ایجاد کند و دارای اثرات قابل ملاحظه ای در برطرف کردن و یا تخفیف و تعدیل مسائل اجتماعی و توسعه اقتصادی است،ضمن آنکه نقش فرهنگی صنایع دستی نیز حائز اهمیت فراوان است، آنچه که مسلم است از شاخص های مهم توسعه برای هر کشور وضعیت صنعت آن کشوراست.
در این راستا دسته بندی ممالک توسعه یافته با محوریت صنعت انجام گرفته است .صنایع کوچک به عنوان بخش قابل توجهی از صنایع کشورهای درحال توسعه در جنبه های مختلف اجتماعی، تولید صنعتی و ارائه خدمات درحال نقش آفرینی هستند و در بسیاری از کشورها صنایع کوچک با اشتغال زایی ایجاد تحول و نوآوری و پیشرو در ابداع فناوری جدید و توسعه صادرات نقش قابل توجهی در توسعه اقتصادی کشور ایفاء می‌کنند .
استان کردستان دارای ذخایر و پتانسیل های متنوعی است که با ظرفیت سازی در امکانات موجود شاهد پیامدهای چشمگیری در توسعه اقتصادی منطقه خواهیم بود .ذخایر طبیعی مانند آب فراوان، جنگل‌ها ، مراتع و ذخایر معدنی ، مزیت های نسبی بازری برای منطقه محسوب می‌شود .
قرار گرفتن استان کردستان در ردیف 5 استان برتر در تولید گندم ، تولید بیش از یک میلیون تن محصولات باغی وزراعی، وجود سنگ‌های قیمتی در استان و ظرفیت معدن‌های فعال استان بالغ بر 2 میلیون تن در سال، شهرت صنایع دستی استان بخصوص گلیم، قالی و نازک کاری در سطح جهانی، جاذبه های توریستی، هم مرزبودن با عراق، وجود نیروی کار مناسب و نیروهای متخصص به وضوح زمینه فعالیت های اقتصادی وصنعتی را در منطقه آشکار می کند.
با توجه به مزایای نسبی فوق با ایجاد صنایع تبدیلی درحد گسترده بمانند ایجاد دهها کارخانه آرد و صدها کارگاه مدرن سنگبری ، ایجاد کارخانجات محصولات غذایی و همینطور کارگاه‌های وسیع صنایع دستی ، میتوان استفادة بهینه از مواد اولیه موجود در استان کرد .
در این راستا تاثیر بسزایی در رفع معضلاتی چون مهاجرت ، فقر ، بیکاری ، بالابودن درآمد سرانه و نهایتا ارتقای و نقش استان در تولید ناخالص ملی می‌شود .
بنابه تحقیقات انجام شده یکی از مهمترین صنایع اشتغالزای استان ، صنایع دستی است .
صنایع دستی به دلیل دارا بودن بار فرهنگی ، درآمد زایی ،ارزش افزوده بالا، عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد امکان توسعه در مناطق شهری وروستایی را دارد.
صنایع دستی در کردستان
در طول تاریخ بشریت هنرهای دستی همواره بخشی از نیازهای روحی و مادی انسان را برآورد کرده است . کردستان با بیش از چند هزار سال قدمت در زمینه هنرهای دستی و فرهنگ غنی این منطقه ، خود را از پیش کسوتان صنایع دستی می داند ، آثار بجا مانده در غار کرفتو و زیویه (سقز) که در پی کاوش‌هایی که در سال 1947م. «1325ه.ش» بعمل آمد گنجینه ای از اشیای زرین و مفرغی و محصولات تهیه شده از عاج که به حدود قرن هفتم ق.م یعنی آغاز دوره حکومت مادها تعلق دارد مؤید این مطلب است. هنر سفال گری از زمان‌های بسیار کهن در کردستان رایج بوده و کشف اشیاء سفالین در گورستان‌های موجود در کردستان گواه این ادعاست ،در دوره ساسانیان جنس لعاب تکامل یافته و هنر کاشیکاری نیز در قرن 13هجری به بعد رو به پیشرفت نهاد،نمونه بارز این مطلب کاشی کاری مسجد دارالاحسان و دارالامان سنندج و خانه های قدیمی آن است . نازک کاری و اروسی سازی چوب نیز از همین زمان شروع شد و ما در این دوره شاهد آثار بسیار زیبایی همچون در و پنجره های اروسی شده واشیاء نازک کاری بسیار با ارزش هستیم. اروسی‌های موزه سنندج از بهترین اوروسی های ایران و جهان است . در کنار این صنایع دستی شاهد هنر قالی بافی و گلیم بافی هستیم که با طرح های اصیل و رنگ های بسیار شاد و زیبا شهرت جهانی را به خود اختصاص داده است. در واقع طبیعت کوهستانی و سرمای زیاد منطقه از یک سو و فقدان ارتباطات و قرارنگرفتن برسر،راههای بازرگانی داخلی یا بین المللی از سوی دیگر ، موجب شد تا مردم نیازهای اولیه خود را از قبیل منسوجات ، پوشاک ، پای پوش و لوازم منزل را خود تأْمین کنند، تنوع زیاد صنایع دستی در زمینه تولیدات کالاهای ضروری زندگی روزمره مردم، نتیجه همین عوامل و شرایط است. کالاهایی از قبیل موج، شال، جانماز، جاجیم، گلیم، نمد، سفال، کلاش (پای پوش) ، پوستین، فرنجی، کاسه و قاشق چوبی نمونه هایی از تولیدات صنعتی این استان درگذشته است که در حال حاضر نیز به حیات خود ادامه می دهند .در پی مطالب فوق توسعه صنعت و ایجاد فرهنگ صنعتی در منطقه، در جهت محرومیت زدایی و رفع معضلاتی چون فقر واستفادة بهینه از این پتانسیل ها از سیاست گذاری ضروری به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسد.
چنانچه ذکر شد یکی از پتانسیل های استان صنایع دستی است سیاست گذاری و ظرفیت سازی جهت استفاده بهینه از امکانات موجود در راستای توسعه صنایع دستی استان کردستان بنابه دلایل ذیل قابل توجه است:
- وفور مواد اولیه در منطقه در رابطه با صنایعی چون چوب و بافته های مختلف کردستان میتواند بستر مناسبی جهت رشد و تقویت صنایع دستی باشد .
در استان کردستان جنگل‌های وسیع با تیره های مختلف از درختان وجود دارد .در انواع درختان، گردو و سنجد و گره های پر نقش و زیبای آنها برتری خاصی دارند که این برتری به لحاظ تنوع رنگی نه تنها در استان بلکه در سطح کشور قابل توجه است به طوریکه غالبا جهت هنر معرق کاری در دیگر مناطق کشور از چوب سنجد ،گلابی و گردوی استان کردستان بنا به ویژگی‌های بی نظیر آن استفاده می‌شود .
انواع گیاهان رنگزا و همچنین درصد بالای رشد دامپروری در منطقه ، مواد اولیه قالی و گلیم (پشم) و دیگر دست بافته ها را مهیا می سازد.
انواع سنگ‌های گرانقیمت با تنوع رنگی کم نظیر میتواند هنر- صنعت تراش سنگ را در زمینه های معرق سنگ، مجسمه سازی، شومینه و هنرهای تزئنیی در استان رشد دهد.
جاذبه های توریستی
وجود جاذبه های توریستی بسیار در منطقه و سیاست گذاری های کلان کشوری در زمینه توسعه گردشگری که صنایع دستی می تواند مکمل بی نظیری با جاذبه های توریستی باشد. توسعه گردشگری افزایش فروش محصولات را به همراه خواهد داشت که این امر در افزایش صادرات غیر نفتی تاثیر بسزایی خواهد داشت. توجه به این نکته مهم است که بر خلاف کالاهای جدید صنعتی که در مورد صنایع دستی کشورهای پیشرفته به عنوان فروشنده وعرضه کننده و ممالک در حال توسعه خریدار و متقاضی هستند در مورد صنایع دستی کشورهای در حال توسعه عرضه کننده کالا بوده و ممالک پیشرفته متقاضی و خریدار آن است .
فعالیت های آموزشی معاونت صنایع دستی
در کردستان کمتر خانوادة روستایی را میتوان یافت که به طور مستمر به فعالیت و تولید صنایع خانگی مخصوصا قالی و گلیم و موج نپردازند و در این رابطه زنان بمانند دیگر نقاط دنیا نقش بسزایی در تولید محصولات صنایع دستی دارند .
در سال‌های اخیر روی آوردن جوانان به رشته های صنایع دستی علاوه بر روستاها در شهرستان‌های استان نیز از آمار قابل توجهی برخوردار است ، استقبال جوانان و حتی علاقمندان در سنین بالاتر از صنایع دستی موجب شده است که صنایع دیگری چون زیورالات سنتی کردستان، معرق و منبت چوب، سفالگری، طراحی روی سفال، سوزن دوزی، دوخت‌های سنتی (کردی دوزی)، مصنوعات چرم (سراجی)، سازسازی عرفانی، مصنوعات سنگ، چاپ باتیک، کلاش بافی (گیوه بافی) در کردستان توسعه یابد.
و در ادامه این روند، علاقه مندان و صنعتگران در راستای احیای صنایع دستی منسوخ شده استان کوشا بوده و موفق شده اند که مجدداً صنایعی چون اروسی سازی، نساجی سنتی و حصیربافی و نمد مالی معرفی و جهت احیاء کارگاه های آن تلاش کنند.
معاونت صنایع دستی با ایجاد کارگاه‌های آموزشی در رشته های مختلف و همچنین همکاری با آموزش و پرورش در رشته های کار و دانش وفنی حرفه ای وضعیت آموزشی صنایع دستی را تقویت کرده است.
همچنین معاونت صنایع دستی با همکاری با بهزیستی و امور زندان‌ها در آموزش رشته های صنایع دستی همکاری داشته و دارد.
تنظیم جزوات آموزشی در رشته های صنایع دستی توسط کارشناسان در سال‌های گذشته و اجرای آن که موجب ارتقاء علمی آموزش صنایع دستی شده است.
آمارهای ارائه شده در سال‌های اخیر نشان دهنده توجه خاص مردم منطقه به صنایع دستی بوده و میتوان با حمایت از آموزش دیدگان و تقویت دوره های آموزشی میتواند معضلاتی چون بیکاری، مهاجر، اعتیاد تاحدی مهار شود، بدون تردید یکی از دلایل مهم در توجیه جنبه‌های مثبت صنایع دستی مربوط به اثرات آن در مبارزه با انواع بیکاری به عنوان یکی از مسائل پیچیده و بغرنج در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است. کاربردی بودن صنایع دستی استان و اشتهار در برخی از تولیدات خصوصاً گلیم و قالی سنه که از لحاظ طرح و نقشه و رنگبندی بی نظیر است .
معروفیت صنعتگران خراطی و نازککاری چوب سنندج در سطح بین المللی از دیگر افتخارات صنایع دستی استان کردستان است منحصر به فرد بودن پای پوش سنتی استان کردستان (کلاش) به لحاظ نوع ساخت و کارایی آن، جذابیت زیورآلات کردستان، سنتی بودن طرح‌ها و نقش‌ها و کارگاه های تولیدی که همچنان روش‌های سنتی خود را حفظ کرده اند علاوه بر جنبه های هنری از لحاظ گردشگری نیز حائز اهمیت بوده و می تواند برای هر مسافر و گردشگری جذاب باشد.
وجود بیش از 30 تعاونی تخصصی صنایع دستی درکردستان
بستر سازی توسعه مشارکت بخش خصوصی و حمایت از تعاونی ها و تشکل های غیر دولتی و وجود بیش از 30 تعاونی تخصصی در سطح استان، تقویت بنیه مالی صنعتگران از طریق افزایش تسهیلات مالی و اعتباری. واگذاری آموزش‌های صنایع دستی به بخش خصوصی و حمایت و کمک به توسعه و افزایش تولید و فروش آن و در کنار موارد ذکر شده، فعالیت‌ها و پتانسیل های موجود در معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی استان کردستان از جمله وجود ساختارهای آموزشی در سطح استان (21 ساختمان در سطح شهر وروستا)، تجهیزات آموزشی مورد نیاز- مربیان ماهر و با تجربه در زمینه آموزش - تجربه بیش از 30 سال خدمت در استان، سایت های اطلاع رسانی، فروش، جزوات آموزشی، سی دی و نوارهای آموزشی که تقریباً در سطح کشور بی نظیر است که میتواند در خدمت ارتقاء و رشد و توسعه استان قرار گیرد ودر رفع پاره ای از معضلات اقتصادی و اجتماعی استان مثمر ثمر بوده ودر برنامه ریزی های کلان مورد باشد.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
